İSTANBUL/ANKARA SERGİLERİNDE                                                                                                     TRABZON VE KARADENİZLİ RESSAMLAR RÜZGARI

Kadir ŞİŞGİNOĞLU *                                                                                                                                                            

KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Öğretim Görevlisi

Altı bin yıllık tarihi, uygarlıkların  geçiş yolu üzerinde  olmasının yarattığı  stratejik konumu ile  Doğu Karadeniz’in  kilididir Trabzon.  Sırtını yaz kış  başından  sisi, dumanı  eksik olmayan Zigana’nın, Kaçkar’ların  zümrüd  yeşili ormanlarına ve yaylalarına dayayıp, eteğinde Karadeniz’in  hırçın  dalgalarını sakinleştirir. Zengin florası, bin bir renk  çiçekleri, göz alıcı coğrafyası, deniz- insan -toprak üçlemesi  ile zengin bir hayat ritminin kaynağıdır  Trabzon ve Karadeniz.

   

 Kafkasya ve Hazar uygarlıklarının Batıya  açılan kapısı, Çin’den başlayan İpek Yolunun Karadeniz’deki son  durağıdır Trabzon.  Kuruluş tarihi kesin olmamakla birlikte Antik Trabzon’un bir Milet kolonisi olarak M.Ö 700 lü yıllarda gelişmeye başladığı  yazılır. Daha sonra Pers ve Roma egemenliği altına girer. Pagan  inançları yaşanır bir süre. Hristiyanlıkla birlikte Doğu Karadeniz ve Trabzon bir hristiyanlık merkezidir. Bizans döneminde Trabzon özerkliğini ilan ederek Bizans ile rekabete girip, sık sık doğusundaki Gürcüler ,  güneyindeki Türkmenlerle işbirliği  ve akrabalık ilişkileri içine girerler. Bayburt, Gümüşhane ve Trabzon Yaylaları İslamiyet öncesi  Türk boylarının  yaşadığı  yerlerdir.

 

 1461 de Fatih Sultan Mehmet ile  Osmanlı kenti olan Trabzon’un çok kültürlü, çok dilli yapısı kentin kültürel kimliğini güçlendirmiştir. Osmanlı'dan önce, ağırlıklı olarak Rum kültürünü temsil eden, ayrıca azınlık kültürü olarak içerisinde Ermeni ve Ceneviz kültürlerini de barındıran Trabzon, coğrafi yakınlık nedeniyle, çevresindeki Gürcü, Laz ve Türkmen kültürleriyle de etkileşim içerisinde olmuş, ortaya ilginç bir sentez çıkmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde de Trabzon, ticari potansiyeli, entelektüel  birikimi ve çok kültürlü kozmopolit yapısı açısından, İstanbul, Selanik ve İzmir ile birlikte, Trakya ve Anadolu bölgesinin en önemli kentidir. Trabzon, her yönüyle İstanbul'dan çok küçük olmasına rağmen, sosyal ve kültürel yapısı itibarıyla, adeta bir "küçük – İstanbul” dur. 1840'lı yıllarda Marsilya ile arasında doğrudan  gemi seferleri yapılmaktadır. Aynı dönemde Trabzon'da ABD'nin, İngiltere'nin, Fransa'nın, İtalya'nın başkonsolosluğu vardır.Cumhuriyetin ilk yıllarında bu kentte çıkan süreli yayınların sayısı 57 dir. Yine aynı yıllarda Trabzon'da opera, tiyatro binaları bulunmaktadır.Eski Trabzon sokaklarında Cumbalı evlerden  ve konakların avlularından gelen hanımların müzikli eğlencelerinin sesi yankılanır.Nerede ise her evde ud, kanun,piyano çalınır.Anadolu da ilk şehir tarihi bir Türk tarafından  bu kentte yazılır.  

Bu kültürel atmosfer içinde resim sanatına ilgi de  oldukça  canlıdır. Çok sayıda yağlıboya resimleri  ve gravürleri  yapılmıştır Trabzon’un.”Memleket resimleri” projesi kapsamında  Mahmut Cuda  gelir Trabzon’a.  Cumhuriyet dönemi  ile Zeki Kocamemi’nin Bedri Rahmi Eyüboğlu’nu keşfetmesi ile  başlayan Trabzonlu ressamlar kuşağı her  yıl genç kuşakların  bunlara eklenmesi ile sayıları artmaktadır. Trabzon’da resim sanatının sevilmesinde 1950 li yıllarda Trabzon Lisesinde  öğretmenlik yapan  çağdaş Türk Resminin önemli ismi Kayıhan Keskinok’un  fazlasıyla katkısı vardır. O günlerde  Kayıhan hocanın öğrencisi olan  bir çok genç  bugün Türk resminin  önemli ustalarıdır.

Günümüz   Türk resminde Trabzon’lu  ressam ve akademisyenlerin ağırlığı çok fazladır. Bedri Rahmi Eyüboğlu, Süleyman Saim Tekcan, Mustafa Ayaz, Ali Candaş, Muzaffer Akyol, Burhan Uygur, Orhan Peker, Mustafa Ata, Osman Akbay, Aydın Ayan, Kemal İskender, Nedret Sekban, Veysel Günay, Mustafa Sekban, Şenol Yorozlu, Sali Turan, Ahmet Umur Deniz,  Mustafa Salim Aktuğ , Orkun Müftüoğlu ,  genç  ressamlara yaptığı  liderlik-çarpıcı projeleri ile Hakan Esmer ve bunların dışında bir çok ismin Çağdaş Türk resim sanatına  katkılarından söz edebiliriz.

Türk resim sanatı ve özel müzecilik alanında da Süleyman Saim Tekcan’ın İstanbul da IMOGA ,  Mustafa Ayaz’ın Ankara’daki Mustafa  Ayaz Müzesi  bile “Türk sanatında Trabzon geleneğinin” ne kadar güçlü olduğunu  gösterir. Trabzon’da  yaşayan ressam Haydar Durmuş’un Kendi adı ile açtığı Elmaalan Haydar Durmuş Sanat Müzesi  de desteklendiğinde bu iki  müzenin mütevazi kardeşi  olarak kente kimlik kazandıracaktır.

Böylesine köklü bir kültür ve ilgiyle beslenen  Trabzon resmi   “Yolu Trabzon’dan Geçen Sanatçılar Sergisi 1 ve 2” ile ülke genelinde oldukça ses getirmiştir. 25 Martta İstanbul’da yeniden Trabzon resmi rüzgarı esecek . TİAB ın  (Trabzon’lu İşadamları ve Bürokratları Derneği )  kentsel dönüşümle  İstanbul’un gözde semtlerinden biri olan Ümraniye Çırçır Ormanındaki  dernek merkezini  bir kültür ve sanat merkezine  dönüştürdüğü Trabzonpark’ta. Bu merkezin ilk sergisi  Trabzon  ile bağı olan on altı ressamın    (Ali Candaş Süleyman Saim Tekcan, Ceyhan Murathanoğlu, Evrensel Baş, Mustafa Sekban, Meher Bayramoğlu, Aysel Kul, Alaybey Karoğlu, Kadir Şişginoğlu ,Safa Bayar Yavuz, Bulent Yavuz Yilmaz ,Güler Genç Erol, Ekrem Kutlu , Muzaffer Malkoc , Necati Seydi Ferahoğlu , Nurgül Ferahoğlu) eserlerinden oluşuyor. Bu sergiyi ikinci bir on altı ile  yeni bir sergi izleyecek. Bu projenin  yürütücüsü Fulya Candaş Uyarlar. Önümüzdeki  yıllarda  genç sanatçılara da kapılarını açacak bu yeni mekan, iş dünyası ile sanat dünyasını  çok özel bir atmosferde  bir araya getirerek  Türk resim sanatına  önemli katkılar sağlayacak.

Aynı gün  Ankara Kalesinde,  Ankara’nın  gözde sanat mekanlarından  Emin  Antik Sanat Merkezi kırk bir Trabzonlu ve Karadenizli ressama  ev sahipliği yapacak. Çift  sergiye imkan veren salonları, müthiş Ankara manzarası, değerli antik koleksiyonu  , özel yemekli  toplantılara uygun cafesi   bu  sergi ile birleşince  izleyenler  eminim  41 kere  maşallah diyeceklerdir. İstanbul sergisinde de yer alan  Ali Candaş, Süleyman Saim Tekcan, Alaybey Karoğlu, Kadir Şişginoğlu , Bülent Yavuz Yilmaz ,Güler Genç Erol, Necati Seydi Ferahoğlu , Nurgül Ferahoğlu ‘ndan başka  Türk resminin çok değerli  isimleri Osman Akbay, Mustafa Ayaz, Aydın Ayan, Şenol Yorozlu, Mustafa Salim Aktuğ   ve  farklı kuşaklardan  Trabzon’lu ressamlar ile  Ordu’lu Önder Aydın , Celalettin Tandoğdu’nun ,Giresun'lu Himmet Gümrah'ın eserleri  de bu sergide yer alacak.

Bu sergiler sürdükçe  evrensel sanat kültürünün etkileri  Trabzon’da  daha çok hissedilecek , Trabzon ön yargılı, bağnaz, kibirli özgüvenini   gelişen kültürel kimliğinin içinden  temizleyerek  bölgede kuzey yıldızı gibi parlayacaktır diye düşünüyorum. Şimdi  sıra yolu İstanbul’a ve Ankara’ya düşen Trabzonlularda. Bu sergileri kaçırmayın.