SANAT  TARİHİ VE SANAT EĞİTİMİ                                                                                                

Kadir ŞİŞGİNOĞLU *

Sanat  tarihi;  tarihsel  süreç içinde sanatın  gelişim evrelerine ışık tutar. Toplumların ve kültürlerin   gelişimine  bağlı  olarak eserden yola  çıkar,  sanatçısını, dönemsel üslub özelliklerini araştırır. Sanat eserini ve sanatçısını  kendi çağında,  kendi zamanında,  ait olduğu  kültürde görebilmemizi, anlayabilmemizi sağlar. Bunu  yaparken Tarih, Coğrafya, Arkeoloji, Nümizmatik, Antropoloji, Sosyal Antropoloji, Kültür Tarihi, Uygarlık tarihi, Felsefe Tarihi gibi diğer bilimlerin yardımını alır.

                                                         

.

Sanatı – sanat eserini  yaratan insandır. Sanatın tarihini bilmek aslında  insanın-insanlığın   tarihini bilmektir. Sanat  tarihi  insanın  yeryüzünde  bıraktığı  ilk  izle başlar.  İlk  iz  aynı zamanda  insanın düşünce  tarihinin, tasarım tarihinin de  başlangıcıdır. Sanat tarihi  bu  yönüyle kültürün de  tarihidir. Sanat ile  kültür arasındaki bağlamsal  ilişkinin keşfini  yapabilen birey için “sanat tarihi eğitimi” kültürel gelişim için zorunlu  bir  süreçtir.

Eğitimin ciddiye  alındığı, çağdaş eğitim programları  ve yöntemlerinin uygulandığı  ülkelerde sanat tarihi eğitimi, yaşadığımız  dünyayı, insanlığın  gelişim sürecini anlayabilmenin  yollarından  biri olarak görülür.         

Sanat tarihi eğitimi  süreci  bireyin  geçmişle  bağının  farkında  olmasını,  geçmişten bu güne  nelerin  aktarılabildiğini  anlamasını sağlar.  İnsanlığın çok kültürlü bir  düzen olduğunu anlamasına  olanak tanır.  Bireyin  kültürlerarası  ilişkileri  kavramasına  farklı  kültürlere  hoşgörü ile  bakmasına  katkıda  bulunur. Ciddi anlamda sanat  tarihi  bilgilerini özümseyen  birey,  yediği  yemeğin, giydiği  giysinin, kullandığı araç  gerecin hangi kültürden  günümüze  kadar  ulaştığını bilir ve  o  kültürü  oluşturan  toplumlarla empati  kurar. Böylelikle  toplumların yaratıcı  düşüncelerine saygı duymayı  öğrenir  ve kendi  çevresinde  demokratik yaşamının  gelişmesine  katkı  sağlamış  olur. Sanat tarihi eğitimi  sürecinden geçen  bireyin  imge  dünyası, görsel dili ve  ifade  gücü zenginleşir. Birey görsel imgeleri  daha kolay algılar, daha kolay anlar  ve  değerlendirir. Sanatsal yaratımları ve çevresini farklı  bir  bilinçle  değerlendirebilme    becerisi kazanır.Yaşadığı çevrede  gündelik   nesneden mimariye varıncaya  kadar, gördüğü  her tasarımın estetik  değer taşıyıp  taşımadığına ilişkin  yargılar  geliştirir.  

Sanat eğitimi sürecinde sanat tarihi  öğrenmek  çok  önemlidir. Sanat tarihi, sanat  eğitimi sürecinin dört  temel bileşeninden (sanat uygulamaları, estetik ve  sanat eleştirisi, sanat tarihi ve  müze kültürü)  biridir. Mesleki sanat eğitim sürecinde sanat tarihi eğitimi çok önemli  yer tutar. Lisans  ve  lisansüstü programlarında bu önemin  gerektirdiği ağırlıkta  dersler  konulur.

Öğrencilerin sanat  literatürünü geliştirmek  için kültürel anlamda sanat tarihi bilgisine , sanatsal yaratıcılığını geliştirebilmek  için sanat tarihinin görsel imge zenginliğine  gereksinimi vardır. Bu  nedenle sanat eğitimi sürecinde  temel bir felsefesi olan, tarih  ve kültür  bilinci  gelişmiş  öğrencilerin en geçerli başvuru kaynağı  sanat  tarihidir.

Enteklektüel  ilgi  ve  bilgiye  sahip olmayanlar  için sanat tarihini anlamak zordur. Sanat tarihi eğitimi çok yönlü ilgi  ve  bilgi  gerektiren  bir süreçtir. Esere baktığınızda,  yetersiz tarih  bilginizden dolayı  zamanı algılayamıyorsanız, coğrafya  bilginizin eksikliğinden  hangi  coğrafyada üretildiğini bilmiyorsanız  esere zamansal ve mekansal  bir kimlik  kazandıramazsınız.  Kültür tarihi  bilgileriniz yetersiz, hangi  kültürün eseri  olduğunu  anlayamıyorsanız o eser  ile sizin aranızda bağ  oluşmaz.   Eser geçici  bir süre  gözünüze  çarpar, sonra  kaybolur. Tarih ve  kültür bilincine sahip iseniz  bir  sanat eserini  gördüğünüzde zaman yolculuğuna çıkar,  eserin zamanına  ulaşırsınız. Sanatçısı ile  tanışır empati kurarsınız, toplumunu  tanırsınız . Bu yolculuğunuzda eser ile  birlikte  bazen başka kültürlere konuk olursunuz. Bazen başka sanatçıların başka  eserleri  ile yan yana gelirsiniz. İşte  o zaman  bu  yolculuk keyifli  bir  oyuna  dönüşür. Bu  yolculuklardan  keyif alanlar yeni keşifler  için müzeleri, sanat  galerilerini, tarihi  yapıları, antik  kentleri   gezerek kendilerine yeni  oyun alanları yaratırlar.

Yirmi yıldan beri KTÜ’nin farklı  fakültelerinde ve Eğitim Fakültesi’nin  farklı  bölümlerinde  sanat tarihi dersleri  veren bir  öğretim  elemanı  olarak  (bölümler arasında  küçük  farklılıklar  olsa da) öğrencilerin sanat tarihi ilgilerini, bilgilerini ve  öğrenme  düzeylerinin  yetersiz olduğunu  söyleyebilirim. Özellikle  kendi bölümüm Güzel Sanatlar Eğitimi Resim-iş Öğretmenliği ana bilim dalında bu yetersizlik  daha  da  belirgindir. 

Öğrencilerimizin çoğunun düzenli  okuma  alışkanlığının olmaması, kendi  yaş ve ilgi  düzeyinde  bilinmesi gereken  temel tarihsel ve kültürel kavramların öğrenilmemiş olması, sanat tarihi  derslerinin “gereksiz  ezber  derslerinden  biri” olarak  görülmesi, sanat eğitimi  sürecinde  sanat tarihinin önemini kavramamış  olmaları  bu  yetersizliğin  nedenlerinden bazılarıdır. Öğrencilerimizin bir  çoğu  sanat  eğitimi  sürecini  bir  kurs  eğitimi gibi sadece  teknik öğrenme süreci  olarak görmekte,  sanat  tarihi  ve sanat  kültürü gibi teorik  derslerin gerekliliğine  inanmamaktadır.  Bütün bunlar  sanat tarihi  derslerinde  öğrenme  süreçlerini olumsuz  etkilemektedir.

Öğrencilerin  çoğunluğunun  sanat eğitimi sürecinde  bilindik  içi  boş marjinal sanatçı  pozları ve davranışlarını taklit  ederek, disiplinli , bilimsel,  emek ve bilgi yoğun çalışma  süreci  yerine lümpen arayışlara yönelmesi dikkat  çekicidir. Çok sayıda  öğrenci sanat  tarihinin  temel  kavramlarını, dönemsel üslub özelliklerini, önemli  sanatçı  ve  eserlerini bilmeden  mezun olmaktadır. Öğrencilerin mesleki  anlamda oluşturmak  zorunda  oldukları  sanat  dilinde ne  yazık  ki  sanat  tarihi  kavramları çok  az  yer tutmaktadır. Yıllardan  beri  yaptığım sınavlar öğrencilerin bu  alandaki yaklaşımlarının ve kazanımlarının  kanıtı olmuştur. Bu konuda örnekleyici olması  açısından somut  bir  veri  olarak  Batı Sanatı Tarihi  dersi final  sınavına  ilişkin  bazı değerlendirmeleri   paylaşmak  isterim. 
Bilgi,hatırlama,eşleştirme yorumlama ve sentez  gerektiren farklı  soru  tiplerinin sorulduğu  sınavdan  bazı soruları ve sonuçlarını aşağıda belirterek  okuyucunun değerlendirmesine sunuyorum.

Derslerde  anlatım, soru cevap, gösteri (sunum) ,uygun zamanlarda yurt içi  ve yurt dışı gezi – gözlem – araştırma  yöntemleri uygulanmaktadır. “Sanat Eğitiminin yaygınlaştırılması, sanat eğitimcisi yetiştirmede gösterdiğim  üstün  başarı” nedeni  ile  2012 yılında GÖRSED (Görsel Sanat Eğitimcileri Derneği ) tarafından yılın sanat eğitimcisi ödülünün  tarafıma verildiğini de  (reklam yapıyor  gibi görünmekten mahcubiyet duyarak)  belirtmek  isterim

Sınava  47 öğrenci  katılmıştır.

Her sınavda sınav  konuları  içinde  geçen  bazı temel kavramların sorulacağı  öğrenciler tarafından  bilinmektedir.Bu  kavramlardan sınavda  sorulan;   

tomar	1	Kolaj	18
sfumato	15	Pıeta	7
chiaroscuro	2	Kübizm	22

                                                                            öğrenci  tarafından  doğru  olarak  bilindiği görülmüştür. Bu arada sfumato’ya Japon resim türü, Pieta’ya  baskı  tekniği cevabını  verenler olmuştur.

Batı sanatı  tarihinde önemli bazı  eserlerin  kime  ait  olduğuna  ilişkin  sorulan soruda  

Halka  Önderlik eden Hürriyet	12	Uzun Bacaklı Fil	22
Apollon Ve Defne	12	Marat’ın  Olümü	15
Mavi Sürücü	3	İmpravisation’lar serisi	10
Avignon’lu Kızlar	15	Türk Hamamı	7
Başak Toplayan Kadınlar	17	Çığlık	28

                                            
öğrenci  tarafından doğru bilinmiştir.                                                                                                     Hepsine  doğru  cevap  veren 3,                                                                                                             hiçbirine  cevap  veremeyen  8,                                                                                                             sadece  birini bilen  4 öğrenci  vardır.

Öğrencilere  avantaj sağlasın ve  sınav motivasyonunu artırsın diye sınav sorularını kapsayan  konulardan, sınav sorularının  dışında 10 puan değerinde kendinize  bir   soru sorup  cevaplayınız  denilmiştir. Bu  kapsamda  47 öğrenciden  34 nün kendine  soru sorabildiği,  13  öğrencinin  kendine  soru  sor(a)madığı, 15  öğrencinin  kendine  sorduğu sorudan 10 tam puan aldığı   görülmüştür. Bazı  sorular öğrencilerin dil ve bilgi  yeterliliğinin  düzeyini göstermesi açısından olduğu  gibi  yazılarak aşağıya aktarılmıştır.
 

Expresyonizmin etkilediği düşünceler nelerdir?

Bazı sanat akımlarını yaptığı tablo ve sanatçısıyla örnek veriniz

Rönesansın sözcük anlamı nedir?

Trabzondaki Ayasofya müzesi  hakkında  bilgi  veriniz (Bu sınav konularımız  arasında değildir)

Rönesans nerede doğmuştur yanıtlayınız en kısa hali ile    (Cevap: Fransanın fuloransa kentinde 15.yüzyıl ortalarında doğmuştur)

Çığlık tablosu neden yapılmıştır  (Cevap: Picasso tarafından ülkedeki direniş ve halkın sesini ve zulmünü seslendirmek amacıyla yapılmıştır)

                                                                                                                                               .

Güzel Sanatlar Fakültelerinde, Tasarım Fakültelerinde , Eğitim fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü  ve Konservatuarlarda    öğrenim  gören gençler; yaşamlarınıza  ister  profesyonel  sanatçı olarak  , ister  sanat eğitimcisi olarak devam edin, kimliğinize  saygın sanatsal duruş, entellektüel  bir  derinlik  kazandırmak  istiyorsanız  sanat tarihi evrenine yakın durmanız  gerekir. Sanat eğitimi  sürecinde    çok  yönlü ilgi, çok  yönlü  bilgi  ile   kendini yetiştirmiş, sanat tarihini temel beslenme  kaynağı  olarak  gören  sanatçı ve sanat eğitimcileri  dünyayı  daha kolay kavrayabildikleri için genç kuşakların sanatsal  bilgi  ve  becerilerinin artmasına daha kolay  katkı  sağlayabilirler. Dünyanın ve  sanatın bizden  önce  var olduğunu,  bizden sonra da  var olacağını  bilmek zorunluluğumuz  vardır. Çünkü; bugünü değiştirmenin ve dönüştürmenin gücü ve sırrı buradadır.

*KTÜ FATİH EĞİTİM FAKÜLTESİ –GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ  BÖLÜMÜ